About International Relations

Brezilya Devlet Başkanı’nın Türkiye’yi Ziyareti ile Şili-Türkiye Ortak Ticaret Antlaşması özelinde Türkiye-Güney Amerika İlişkileri’nin incelenmesi;

Engin Yüksel MEDİN

Selçuk Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Lisans Mezunu

TUİÇ Uzak Çevre Projesi Güney Amerika Koordinatörü

Ülkemizin Latin Amerika ülkeleri ile olan ilişkilerindeki son sürece baktığımızda özellikle mayıs ayının sonunda Brezilya Devlet Başkanı Lula da Silva’nın yapmış olduğu ziyaret ile geçenlerde Şili ile imzalanan ortak ticaret antlaşmaları göze çarpmaktadır. Her bir gelişmeyi ayrı olarak ele almadan önce kısaca değinmek istersek; Brezilya Devlet Başkanı Lula da Silva’nın ülkemize yapmış olduğu ziyarette özellikle IMF hakkında vermiş olduğu mesajlar son derece etkili olmuştur. Bunun yanında hükümetin ve işadamların neredeyse çıkarma yaparak Şili’ye gidip Şili Devlet Başkanı Michelle Bachelet, Şili Dışişleri Bakanı olan ve devlet adamlığının yanı sıra şarap tadımcısı bir gurme de olan Mariano Fernandez  ve ülkemizin Devlet Bakanlarından Zafer Çağlayan’ın hazır bulunduğu tören ile Türkiye-Şili arasında imzalanan serbest ticaret antlaşmaları (STA) ülkemiz adına ilkleri oluşturan bir antlaşmadır. Çünkü bu antlaşmalar  Türkiye’nin tarihte bir Latin Amerika ülkesi ile yapmış olduğu ilk antlaşmalardır.[1]

 Kronolojik sıraya göre yaşanan gelişmeleri ele almak istersek Brezilya Devlet Başkanı Lula da Silva’nın mayıs sonunda yapmış olduğu ziyaret her şeyden önce rutin bir resmi ziyaret olarak algılanacak gibi olduysa da Lula’nın özellikle IMF ile nasıl bir ilişki izlememiz yönünde yapmış olduğu tavsiyelerin etkisinden dolayı son derece önem arz eden bir ziyaret hüviyetine bürünmüştür ve biz TUİÇ’in de ilgi alanına doğrudan girmiştir.[2] Zamanının ünlü sendika lideri olan ve özellikle ülkesinde kendisine yönelik eleştirilerin yoğun olmasına rağmen kendisini hala sosyalist olarak tanımlayan Brezilyalı devlet adamı,ziyaretini 240 Brezilyalı işadamı ile birlikte gerçekleştirerek ülkemize özellikle ekonomik düzeyde bir nevi çıkarma yapmıştır.

Lula da Silva katıldığı toplantılarda-ki verdiği mesajların en önemlilerinden birisini dile getirdiği-Türk-Brezilya İş Konseyi tarafından düzenlenen “Türkiye-Brezilya İş Forumu”nda Türkiye ve Brezilya arasındaki ekonomik ilişkilerin son derece zayıf kaldığından bahsetmiş ve hem kendi ülkesinin yatırımcılarını hem de Türk yatırımcılarını karşılıklı olarak iki ülkeye yatırım yapmaya davet etmiştir. Görüşmelerin akabinde de Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) İle Brezilya petrol şirketi PETROBRAS arasında Karadeniz’de petrol arama anlaşması imzalanmıştır.

Lula da Silva’nın açıklamalarına iki ülkede de muazzam bir ölçüde sevilen futbolla başlaması ve Türkiye’yi ülkemizdeki Brezilyalı futbolcuların varlığından dolayı ülkemiz liglerini yakından takip ettiğini söylemesi aslında iki ülke ilişkilerine verdiği önemin popüler kültür vasıtası ile ülkemizin kamuoyuna duyurulması şeklinde algılanabilir çünkü salt Türkiye için değil hangi ülke olursa olsun hitap edilecek coğrafya ile kendi ülkeniz arasında bir benzerlikten veya bağdan yola çıkarak konuşma yapmak her zaman etkili olmuştur işte Lula da bunun bilincinde olarak konuşmalarına futbolu da eklemiştir.

Lula da Silva antlaşmaların imzalanması esnasında IMF ile ilişkiler üzerinde Brezilya’nın IMF ile olan tarihsel süreci ile Türkiye’nin IMF ilişkisine yönelik bazı tavsiyelerde bulunmuştur. Kendi ülkesinin IMF’ye olan tüm borçlarını kapattığının altını çizmiş ve Türkiye’ye de vakit kaybetmeden bu borçları kapatması gerektiği ve IMF’siz bir alternatif ekonomi planının uygulanması gerektiği yönünde önemli mesajlar vermiştir. Lula ayrıca IMF ve Dünya Bankası’nın demokratikleşmesi gerektiğini de vurgulayarak, daha adil ve demokratik yeni bir uluslararası  düzenin kurulmasında açlık ve fakirlikle savaşın ilk sırada yer alması gerektiğini belirtmiştir.[3] Lula özellikle IMF ile ilişkiler üzerine önemli mesajlar vererek ülkemizden ayrılmıştır. Lula’nın ziyareti yukarıda da kısaca değindiğimiz gibi DEİK/Türk-Brezilya İş Forumu için son derece önemli bir özellik kazanmıştır. DEİK/Türk-Brezilya İş Konseyi Başkanı Aykut Eken de yapmış olduğu açıklamalarla tezimizi doğrular niteliktedir.Aykut Eken,Türkiye-Brezilya İş Forumu’nun ardından yapmış olduğu değerlendirmede Devlet Başkanı Lula’nın Türkiye ziyaretinin ardından her iki ülke arasında gerçekleşecek ilişkilerin hızla ileri bir boyuta taşınacağına dikkat çekerek bu ilişkilerin özellikle sanayi,ticari ve teknoloji alanlarında olacağına değinmiştir.

 İkinci önemli gelişmeyi de siz değerli TUİÇ gönüllülerine anlatmak istersek yukarıda da kısaca değindiğimiz Türkiye-Şili arasında imzalanan Serbest Ticaret Antlaşmaları (STA)’nın özellikle Türkiye açısından adeta bir çığır açacak nitelikte olmasıdır. Türkiye ile Şili arasında imzalanan bu antlaşma Türkiye’nin cumhuriyet tarihinde Latin Amerika kıtasından bir ülke ile imzaladığı ilk antlaşma olması bakımından ilk olma özelliğini taşır. Bunun yanında Şili’nin Türkiye açısından önemini de unutmamak gerekir çünkü Şili ,Türkiye Cumhuriyeti’ni Latin Amerika’da ilk tanıyan ülkedir (1926) aynı zamanda.Şili özellikle Atatürk’ün anti-emperyalist mücadelesinden dolayı ülkemize olan sevgilerinin ve sempatinin tarih boyunca bu nedenle devam ettiğini geçenlerde imzalanan son antlaşmada da gözler önüne sermiştir.

Buna bir örnek vermek gerekirse Şili Devlet Başkanı Michelle Bachelet’nin  Şili’nin 22 Serbest Ticaret Antlaşmasından sadece Türkiye ile yapılanı için, ”İmza töreni ofisimde olsun” demesi ve bu anlamda Şili tarihinde emsal teşkil etmesi  verilebilir. Şili ile yapılan serbest ticaret antlaşmasının yanında özellikle iki ülke arasında ortak bir şarap üretimine geçilmesi konusunda sözsel de olsa bir mutabakata varılması da ayrıca önemli bir durumdur çünkü bildiğiniz üzere Şili yılda 2 milyar dolar şarap ihraç eden bir ülkedir. Şarapçılık ülkenin en önemli gelir kaynaklarından biridir ve yukarıda da değindiğimiz gibi Şili Dışişleri Bakanı Mariano Fernandez’in aynı zamanda bir şarap gurmesi olması ve ülkemizdeki şarapların kalitesinin farkında olması iki ülke arasında şarap ticaretinin de yapılabilirliği konusunda sağlam bir öngörü olanağı sağlamaktadır.

---

[1]Hürriyet Gazetesi, 16 Temmuz 2009

[2] www.ntvmsnbc.com (22.05.2009)

[3] www.trt.net.tr (23.05.2009)